Według danych amerykańskiego Narodowego Instytutu Chorób Serca, Płuc i Układu Krwiotwórczego, złogi w naczyniach mogą zawierać nie tylko cholesterol, ale także wapń oraz inne substancje obecne we krwi. Ze względu na nadmierne gromadzenie różnych substancji na ścianach naczyń, mogą one twardnieć i prowadzić do zwężenia tętnic. Tworzy to przeszkody dla normalnego dopływu krwi nasyconej tlenem do serca i innych części ciała. Miażdżyca może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, w tym zawału serca, udaru mózgu, a nawet śmierci.
Kto najczęściej choruje na miażdżycę?
Najczęściej miażdżyca dotyka osoby powyżej 40 roku życia. Jednak zmiany miażdżycowe w tętnicach mogą pojawić się już po 20 roku życia. Wraz z wiekiem ich liczba wzrasta z powodu wielu czynników (stylu życia, szkodliwych nawyków, rozwoju chorób przewlekłych), co prowadzi do wystąpienia choroby.
Dokładne przyczyny powstawania miażdżycy nie są jeszcze poznane. Jednak rozwój choroby może być wywołany przez:
- brak aktywności fizycznej;
- palenie papierosów i nadużywanie alkoholu;
- niezdrowa i niezbilansowana dieta;
- choroby serca i układu krążenia;
- zmiany związane z wiekiem.
W większości przypadków miażdżyca przebiega bezobjawowo, dopóki nie wystąpi patologiczne zwężenie tętnicy lub jej blokada.
Objawy miażdżycy
Objawy miażdżycy mogą być różnorodne. Do ogólnych objawów miażdżycy można zaliczyć następujące oznaki złego samopoczucia:
- problemy z pamięcią i koncentracją uwagi;
- bóle głowy i bóle w klatce piersiowej, duszności;
- szumy w uszach;
- spadek wydajności pracy;
- zmęczenie, ospałość.
Objawy choroby zależą od tego, która konkretna tętnica jest nią dotknięta. Miażdżyca może atakować tętnice najważniejsze dla funkcjonowania organizmu – tętnice serca, mózgu, rąk, nóg, miednicy i nerek. W rezultacie mogą rozwijać się różne choroby. Choroba niedokrwienna serca rozwija się, gdy tętnice nie są w stanie dostarczyć odpowiedniej ilości krwi wysyconej tlenem do tkanek serca, zwłaszcza gdy jest to niezbędne, na przykład w sytuacjach stresowych lub podczas wysiłku fizycznego. Gdy dopływ krwi do mięśnia sercowego jest zmniejszony lub zablokowany przez nagromadzenie złogów w tętnicach, może pojawić się stenokardia, ból lub dyskomfort w klatce piersiowej. Długotrwałe występowanie tych objawów może prowadzić do zawału serca.
Złogi mogą również tworzyć się na mniejszych tętnicach, co prowadzi do rozwoju choroby mikronaczyniowej. Jej objawem są duszności, zmęczenie, zaburzenia snu, dusznica bolesna. Również skoki ciśnienia krwi mogą świadczyć o rozwoju miażdżycy. W przypadku uszkodzenia naczyń krwionośnych kończyn dolnych mogą pojawić się bóle w nogach podczas chodzenia.
Stadia miażdżycy
Wyróżnia się wstępne, postępujące i ciężkie stadium miażdżycy. W początkowej fazie objawy choroby zazwyczaj są przejściowe (mogą się pojawiać i znikać). W miarę postępu choroby objawy stają się przewlekłe i wyraźne. W zaawansowanym stadium w organizmie uruchamiane są nieodwracalne procesy. Na przykład w zaawansowanym stadium miażdżycy mózgu chory traci zdolność do orientacji w czasie, dochodzi do częściowej lub całkowitej utraty pamięci.
Miażdżyca aorty
Miażdżyca aorty to choroba, w której na wewnętrznych ścianach aorty pojawiają się blaszki miażdżycowe. W rezultacie ściany aorty tracą elastyczność, co prowadzi do zaburzeń krążenia krwi wewnętrznych organów. Często choroba przebiega bezobjawowo, dlatego diagnozowana jest dopiero po przeprowadzeniu USG lub innych badań. Jeśli blaszki znajdują się w części piersiowej aorty, dochodzi do zaburzeń krążenia krwi w mózgu. Jeśli natomiast blaszki gromadzą się w części brzusznej aorty, obserwuje się zmniejszenie apetytu, wzdęcia, zaparcia i drętwienie kończyn dolnych. W przypadku zajęcia tętnic wieńcowych mogą pojawić się bóle za mostkiem o charakterze uciskowym.
Miażdżyca naczyń mózgowych (miażdżyca mózgu)
Miażdżyca naczyń mózgowych jest wynikiem pogrubienia i zwiększenia gęstości ścian tętnic mózgowych z powodu tworzenia się blaszek miażdżycowych. Objawy miażdżycy mózgu sprowadzają się do pojawienia się bólów głowy, bólów w okolicy twarzy i zaburzeń widzenia. Miażdżyca mózgu może powodować poważne problemy zdrowotne. Jeśli ściany tętnicy są zbyt gęste lub w miejscu zwężenia naczynia pozostaje skrzep krwi, może wystąpić zablokowanie dopływu krwi do mózgu, co prowadzi do rozwoju udaru niedokrwiennego. Gdy dochodzi do nierównomiernego pogrubienia ścian naczyń, mogą rozwijać się tętniaki (patologiczne poszerzenia naczyń mózgowych). Ich pęknięcia mogą być przyczyną udaru krwotocznego. Oba rodzaje udaru mogą prowadzić do śmierci.
Choroba ta prowadzi również do rozwoju otępienia naczyniowego, w którym występują bezobjawowe udary, prowokujące śmierć komórek nerwowych w mózgu. W rezultacie obserwuje się nieodwracalne zmiany osobowości, zwłaszcza u osób starszych (mogą one popadać w stan apatii, histerii).
Miażdżyca naczyń kończyn dolnych
Miażdżyca naczyń kończyn dolnych to choroba naczyń obwodowych, która charakteryzuje się zwężeniem i zwiększeniem gęstości tętnic zaopatrujących krew do nóg i stóp. Zwężenie tętnic powoduje zmniejszenie przepływu krwi, co prowokuje pojawienie się bólu w nogach, drętwienia, bólu mięśni w udach, łydkach lub stopach.
Jakie są zagrożenia związane z miażdżycą?
Miażdżyca polega na tworzeniu się dużej liczby blaszek na ścianach naczyń, które mają tendencję do zwapnienia. W rezultacie zaburzona jest praca układu krążenia, co prowadzi do niedostatecznego zaopatrzenia w tlen mózgu i narządów wewnętrznych. Na tym tle mogą rozwijać się choroby serca, innych narządów i układów. W przypadku pęknięcia blaszek tworzy się skrzeplina, zamykająca przepływ tlenu bogatej krwi do tkanek mózgu i narządów wewnętrznych. Bez leczenia może to prowadzić do śmierci.
Diagnostyka miażdżycy
Diagnostyka miażdżycy obejmuje zebranie wywiadu medycznego oraz przeprowadzenie szeregu procedur diagnostycznych (takich jak badanie krwi, badanie USG Dopplera, zdjęcia rentgenowskie, EKG). Na podstawie wyników badań lekarz dobiera odpowiednie leczenie dla pacjenta.
USG Doppler naczyń krwionośnych
Czym jest USG Doppler? Jest to bezpieczna i skuteczna metoda badania naczyń krwionośnych w celu wykrycia patologii i chorób naczyniowych. Za jej pomocą identyfikuje się miejsca zwężenia naczyń, lokalizację blaszek miażdżycowych i malformacji naczyniowych (wrodzonych anomalii lub zaburzeń w budowie naczynia) w tętnicach. Procedura jest bezbolesna i nieinwazyjna (ultradźwięki nie uszkadzają struktury tkanek) oraz nie wymaga żadnych przygotowań.
USG Doppler jest zalecane przy wszelkich zaburzeniach związanych z krążeniem krwi i może być przeprowadzana dla naczyń głowy i szyi, serca, dolnych i górnych kończyn. Pacjent podczas badania leży na łóżku. Na badany obszar lekarz nakłada specjalny żel i dotyka go sondą ultrasonograficzną. Otrzymany obraz wyświetla się na monitorze komputera. Procedura nie powoduje dyskomfortu, a czas trwania badania zależy od liczby miejsc badanych. Przeciętnie badanie trwa nie dłużej niż pół godziny.
W jakim celu przeprowadza się skanowanie naczyń krwionośnych?
Skanowanie naczyń krwionośnych umożliwia diagnozowanie chorób naczyń krwionośnych w obrębie szyi, głowy oraz kończyn. Badanie pozwala ocenić przepływ krwi, średnice naczyń krwionośnych, ich zakręty, grubość ścian oraz ustalić obecność zakrzepów lub blaszek miażdżycowych.
Leczenie miażdżycy
Leczenie miażdżycy opiera się na terapii mającej na celu zmniejszenie objawów, poprawę stanu naczyń krwionośnych oraz zapobieganie powikłaniom. Zazwyczaj stosuje się leki obniżające poziom cholesterolu i cukru we krwi, a także leki przeciwpłytkowe, przeciwzapalne oraz przeciwbólowe.
Profilaktyka miażdżycy
Profilaktyka miażdżycy opiera się na zmianie stylu życia. Należy regularnie odwiedzać lekarza prowadzącego w celu przeprowadzenia planowych badań kontrolnych. Zwolnić tempo rozwoju miażdżycy lub zmniejszyć ryzyko jej wystąpienia można poprzez:
- odpowiednie, zrównoważone odżywianie;
- utrzymanie prawidłowej wagi;
- rezygnację ze szkodliwych nałogów (palenie papierosów, spożywanie alkoholu);
- umiarkowane ćwiczenia fizyczne;
- spacery na świeżym powietrzu.
Należy również unikać sytuacji stresowych, nadmiernego wysiłku oraz napięcia emocjonalnego.
Dieta w miażdżycy
Dieta jest niezbędna w leczeniu i zapobieganiu miażdżycy i powinna polegać na eliminacji z diety produktów wysokotłuszczowych, bogatych w tłuszcze nasycone i trans, cholesterol, sól oraz cukier. W menu warto wprowadzić warzywa i owoce bogate w pektyny i błonnik (hamujące wchłanianie cholesterolu, normalizujące florę jelitową), takie jak jabłka, gruszki, pomarańcze, ogórki, pomidory. Należy również zrezygnować ze słodkich napojów gazowanych na rzecz naturalnych soków. Posiłki należy spożywać często (ok. 5-6 razy dziennie), ale w małych porcjach. Gotowanie najlepiej prowadzić w piekarniku lub na parze.
W przypadku pierwszych objawów złego samopoczucia należy skonsultować się z lekarzem. Leczenie miażdżycy we wczesnych stadiach pomaga zatrzymać rozwój choroby i zapobiec powikłaniom.
