Czym są skurcze brzucha?
Skurcze brzucha to bóle w jamie brzusznej, które powstają w wyniku rytmicznego skurczu mięśni narządów wewnętrznych. Ból może być ostry, przewlekły lub nawracający.
Jak odczuwa się skurcze brzucha?
Zadaj pytanie gastroenterologii «Doctorpro»
Skurcze są odczuwane jako ból brzucha, którego czas trwania i intensywność mogą się różnić: od lekkiego mrowienia do intensywnych skurczów. W niektórych przypadkach, przy silnym bólu brzucha, pojawiają się problemy z chodzeniem (łatwiejsze może być w pozycji „skulonej”). W zależności od charakteru objawów wyróżnia się kilka rodzajów skurczów:
- toniczne (mięśnie brzucha są silnie napięte, obserwuje się ich niekontrolowany skurcz);
- kloniczne (skurcze i rozkurcze mięśni występują naprzemiennie z rozluźnieniem);
- spastyczne (objawiają się w postaci ataków, które chwytają i uwalniają brzuch);
- przypominające uczucie głodu;
- kolkowe (o charakterze kłującym i falującym).
Czasami skurcze brzucha pojawiają się jednorazowo i nagle (na przykład po przejedzeniu lub zjedzeniu nietolerowanych pokarmów). Mogą mieć również charakter przewlekły oraz wymagać diagnozy i leczenia.
Które narządy mogą wywoływać skurcze brzucha?
Ból spastyczny w jamie brzusznej może być wywołany skurczem ścian narządów trawiennych: wątroby, pęcherzyka żółciowego, żołądka, jelit, dwunastnicy i śledziony. Ostre skurcze brzucha występują również na tle zapalenia wyrostka robaczkowego.
Skurcze w dolnej części brzucha i okolicy nadłonowej mogą pojawić się z powodu choroby nerek, pęcherza moczowego i moczowodów. U mężczyzn skurczowy ból w jamie brzusznej może wystąpić z powodu chorób prostaty, u kobiet – macicy lub jajników.
Jakie są przyczyny skurczowych bólów brzucha?
Jedną z najczęstszych przyczyn spastycznych bólów brzucha są zaburzenia układu trawiennego. Przyczyny skurczowych bólów brzucha:
- niewłaściwe odżywianie (systematyczne przejadanie się, niezrównoważona dieta, nadużywanie ciężkich i tłustych potraw, jedzenie „na sucho”);
- zatrucie pokarmowe;
- uszkodzenie wątroby (kolka wątrobowa);
- choroby nerek (kolka nerkowa);
- choroby żołądka, jelit, trzustki (zapalenie żołądka, zapalenie żołądka i jelit, zapalenie trzustki, zapalenie dwunastnicy, wrzód trawienny, dysbakterioza jelit);
- zakażenie rotawirusem;
- zapalenie wyrostka robaczkowego;
- zarażenie pasożytami;
- przepuklina pachwinowa lub pępkowa (wystawanie narządów wewnętrznych przez anatomiczne otwory w otrzewnej).
Ból przypominający atak poniżej pępka jest typowy dla niektórych infekcji: escherichiozy, szigelozy, jersiniozy. W przypadku infekcji jelitowych występują silne skurcze w jamie brzusznej, którym towarzyszy bolesne parcie na stolec i płynne stolce.
Skurcze w podbrzuszu mogą być spowodowane zapaleniem pęcherza moczowego lub kamicą moczową. Spastyczny ból podbrzusza podczas i po oddaniu moczu może wskazywać na odmiedniczkowe zapalenie nerek lub zapalenie cewki moczowej.
Bóle skurczowe w podbrzuszu i dolnej części pleców w połowie cyklu miesiączkowego mogą wskazywać na ciążę pozamaciczną i wymagają zbadania przez ginekologa. Konieczne jest również skonsultowanie się z ginekologiem w przypadku bolesnych skurczów w dolnej części brzucha po stosunku, ponieważ mogą one świadczyć o nieprawidłowościach w obrębie układu rozrodczego (zapalenie błony śluzowej macicy, endometrioza, mięśniak macicy) i STD (choroby przenoszone drogą płciową).
Fizjologiczne przyczyny skurczów brzucha
Ból brzucha może być spowodowany zastojem żółci wywołanym obfitym jedzeniem, przejadaniem się lub zatruciem alkoholem. Inne fizjologiczne przyczyny skurczów brzucha:
- zmęczenie fizyczne lub psychiczne;
- długie przerwy między posiłkami, głód;
- podnoszenie ciężarów lub nadmierne obciążenie mięśni brzucha (może powodować rozciągnięcie brzucha lub zerwanie włókien mięśniowych).
U kobiet ból brzucha przypominający atak może pojawiać się co miesiąc na początku miesiączki bądź jeden lub dwa dni przed nią, co jest związane ze zmianami hormonalnymi i skurczami macicy. Jeśli miesiączka nie była wcześniej bolesna, konieczna jest konsultacja z ginekologiem, ponieważ zmiany mogą wskazywać na niewydolność układu rozrodczego.
Bóle brzucha spowodowane normalnymi procesami fizjologicznymi w organizmie, odczuwane są krótko (nie dłużej niż dwa lub trzy dni), nie są ostre czy „rozdzierające”. W przypadku nawracających skurczów brzucha należy skonsultować się z lekarzem, ponieważ przewlekły ból wskazuje na nieprawidłowości w pracy organizmu i wymaga leczenia.
Skurcze brzucha spowodowane chorobami przewodu pokarmowego
Ból brzucha często występuje na tle zapalenia układu pokarmowego: zapalenia pęcherzyka żółciowego, trzustki, żołądka, dróg żółciowych. Inne choroby wywołujące skurcze w okolicy brzucha:
- zespół jelita drażliwego (zaburzenie czynności jelit);
- refluks żołądkowo-przełykowy (zaburzenie trawienia, w którym kwaśna treść żołądkowa cofa się do przełyku);
- infekcja jelitowa.
Ostry kurczowy ból w jamie brzusznej po prawej stronie (w prawym podżebrzu) może wskazywać na schorzenia wątroby (zapalenie wątroby, marskość wątroby). Kolka nerkowa może powodować naruszenie odpływu żółci – dyskinezę dróg żółciowych.
Objawy wrzodów żołądka obejmują ostry, kłujący ból po lewej stronie brzucha pod żebrami, który nasila się na czczo i ustępuje po jedzeniu. W przypadku wrzodów dwunastnicy występuje nocny ból brzucha (pojawia się najczęściej w nocy, podczas odpoczynku).
Skurcz przewodu pokarmowego może wystąpić przy indywidualnej nietolerancji niektórych produktów (np. kazeiny, glutenu, laktozy), która występuje z powodu niedoboru enzymów trawiennych i naruszenia rozkładu żywności. Alergii pokarmowej mogą towarzyszyć zaburzenia defekacji (najczęściej biegunka), nudności oraz obrzęk błon śluzowych (jamy ustnej, gardła).
Jakie czynniki wywołują skurcze brzucha?
Skurcze brzucha mogą być wywoływane przez bodźce zewnętrzne: styl życia i nawyki żywieniowe. Czynniki wywołujące skurcze brzucha:
- spożywanie zimnych pokarmów i napojów;
- nadużywanie alkoholu i napojów zawierających kofeinę;
- przyjmowanie leków moczopędnych i przeczyszczających;
- zwiększone połykanie powietrza podczas jedzenia (jedzenie „w biegu”).
Skurcze brzucha mogą prowokować długie przerwy między posiłkami i głód. Stres, lęk, niepokój i przeciążenie emocjonalne mogą prowadzić do zaburzeń czynnościowych narządów trawiennych i skurczu ich mięśni.
Jakie objawy mogą towarzyszyć skurczom brzucha?
W zależności od przyczyny skurczom brzucha mogą towarzyszyć inne objawy: wzdęcia, gazy, zaburzenia defekacji (zaparcia lub biegunka), nudności i wymioty. Ból brzucha spowodowany ostrym procesem zapalnym często pojawia się wraz ze wzrostem temperatury ciała i ogólnym złym samopoczuciem.
Jak rozpoznać lokalizację skurczów brzucha?
Skurcze brzucha mogą być zlokalizowane (pojawiające się w określonym obszarze brzucha) lub uogólnione (obejmujące dużą część brzucha). Samodzielne określenie lokalizacji bólu może być trudne, ponieważ może on promieniować do pleców, okolicy lędźwiowej, mostku, żeber.
Jak pozbyć się skurczów brzucha?
Skurczów brzucha można się pozbyć za pomocą środków przeciwbólowych i przeciwskurczowych. Ważne jest, aby lek został przepisany przez lekarza, przy uwzględnieniu historii medycznej.
Do jakiego lekarza należy zgłosić przy skurczach brzucha?
W przypadku skurczów brzucha konieczna jest konsultacja z gastroenterologiem. Lekarz określi dokładną lokalizację i charakter bólu oraz zleci niezbędne badania.
Jak diagnozuje się skurcze brzucha?
Przyczynę bólu brzucha może zidentyfikować gastroenterolog w Centrum Medycznym Doctorpro po zebraniu wywiadu i przeprowadzeniu diagnostyki. Podczas pierwszej wizyty lekarz zapozna się z dolegliwościami, precyzuje objawy, czas ich trwania i nasilenie, zapozna się z dietą, przyjmowanymi lekami, przewlekłymi chorobami oraz przebytymi zabiegami chirurgicznymi. Dodatkowa diagnostyka skurczów brzucha może obejmować:
- badanie fizykalne (badanie palpacyjne brzucha w celu określenia lokalizacji i intensywności bólu, badanie skóry);
- badania diagnostyczne (ogólne badania kliniczne krwi, kału i moczu, biochemiczne badanie krwi, badanie na obecność krwi utajonej w kale);
- USG narządów jamy brzusznej;
- test na obecność Helicobacter pylori (bakterii, która przyczynia się do rozwoju zapalenia żołądka, dwunastnicy oraz wrzodów żołądka i dwunastnicy).
USG jamy brzusznej pozwala ocenić stan narządów trawiennych, wykryć zmiany patologiczne i nowotwory. Badanie USG jest nieinwazyjną i bezpieczną metodą diagnostyczną, z którą nie wiążą się przeciwwskazania i ograniczenia wiekowe.
Przygotowanie do wstępnego badania przez gastroenterologa obejmuje powstrzymanie się od jedzenia i picia wody w dniu badania, ponieważ pełny żołądek może zakłócać badanie fizykalne. USG przewodu pokarmowego również wykonuje się na czczo.
Jakimi metodami leczy się skurcze brzucha?
Gastroenterolog w Centrum Medycznym Doctorpro ordynuje leczenie skurczów brzucha po przeprowadzeniu kompleksowej diagnostyki. Terapia ma na celu wyeliminowanie pierwotnej patologii, która spowodowała ból, a także odczuwanych objawów. Leczenie skurczów brzucha wywołanych przez choroby przewodu pokarmowego może obejmować:
- antybiotyki (w przypadku infekcji lub zakażenia pasożytniczego);
- leki przeciwwirusowe (w przypadku infekcji wirusowych);
- leki przeciwzapalne i kortykosteroidy (w celu wyeliminowania stanu zapalnego);
- leki normalizujące pracę układu pokarmowego i proces wypróżniania (enzymy, środki przeczyszczające, leki przeciwbiegunkowe, enterosorbenty);
- probiotyki, prebiotyki (w celu przywrócenia mikroflory jelitowej);
- środki przeciwbólowe i przeciwskurczowe (eliminują skurcze mięśni gładkich narządów wewnętrznych).
Terapia wrzodów żołądka i dwunastnicy obejmuje przyjmowanie leków zobojętniających (w celu zmniejszenia kwasowości soku żołądkowego), gastroprotektorów (z zamiarem ochrony błony śluzowej) i leków eliminujących zakażenie Helicobacter. Leczenie schorzeń pęcherzyka żółciowego ma na celu regulację napięcia mięśniowego i ruchliwości przewodów.
Leczenie nietolerancji pokarmowej oznacza rezygnację z jedzenia produktów wyzwalających objawy. Możliwe jest usunięcie lub zmniejszenie symptomów za pomocą preparatów zawierających specjalne enzymy do trawienia glutenu, laktozy, fenolu i kazeiny.
Leczenie chorób przewodu pokarmowego obejmuje stosowanie diety, którą gastroenterolog przepisuje indywidualnie, biorąc pod uwagę typ patologii, wiek, cechy organizmu. Lekarz może również zalecić zmianę stylu życia.
Które skurcze brzucha bezwzględnie wymagają konsultacji lekarskiej?
Badanie lekarskie jest konieczne, jeśli skurcze brzucha są uporczywe (np. występują po każdym posiłku) lub często się powtarzają. Wskazania do konsultacji z gastroenterologiem:
- ból nasila się i staje się nie do zniesienia;
- skurcze utrzymują się przez kilka dni;
- ostry ból podczas defekacji lub oddawania moczu;
- skurczom brzucha towarzyszą nudności i wymioty;
- krew w wymiocinach lub stolcu;
- brzuch jest twardy, napięty i wrażliwy na dotyk.
W przypadku nagłych skurczów brzucha i temperatury powyżej 38°C należy wezwać karetkę. Pomoc pogotowia ratunkowego jest wymagana w przypadku wystąpienia objawów odwodnienia: bladość, osłabienie, suchość błon śluzowych, utrata przytomności.
Wytyczne kliniczne dotyczące zapobiegania skurczom brzucha
Profilaktyka skurczów brzucha ma na celu zapobieganie rozwojowi chorób układu pokarmowego i moczowo-płciowego. Zalecenia kliniczne dotyczące zapobiegania skurczom brzucha:
- przestrzeganie zdrowego stylu życia i zbilansowanej diety na co dzień (unikanie fast foodów, palenia tytoniu, ograniczenie spożywania alkoholu, dostarczanie organizmowi odpowiedniej ilości składników odżywczych i błonnika);
- kontrolowanie masy ciała i utrzymywanie jej w granicach normy fizjologicznej;
- zachowywanie równowagi wodnej (picie co najmniej od półtora do dwóch litrów wody dziennie);
- prowadzenie aktywności fizycznej;
- unikanie stresu, hipotermii, przepracowania;
- wykluczenie pokarmów, które powodują indywidualną reakcję organizmu (zwiększone tworzenie się gazów, bulgotanie lub uczucie ciężkości w jamie brzusznej).
Ważne jest, aby w odpowiednim czasie leczyć choroby zakaźne i zapalne narządów wewnętrznych. W celu zapobiegania chorobom przewodu pokarmowego zaleca się coroczne badania kontrolne u gastroenterologa i wykonywanie testów oceniających funkcjonowanie narządów wewnętrznych.
Porady gastroenterologa dotyczące skurczów brzucha
W przypadku intensywnych skurczów i bólu brzucha, którym towarzyszą inne objawy (wymioty, gorączka), konsultacja z gastroenterologiem jest obowiązkowa. Aby złagodzić lekkie skurcze, można wypróbować domowe metody. Wskazówki gastroenterologa dotyczące skurczów brzucha spowodowanych normalnymi procesami fizjologicznymi:
- Zrelaksuj się – przyjmij wygodną postawę i rozluźnij skurczone mięśnie brzucha.
- Ogrzej brzuch (np. poduszką grzewczą z ciepłą wodą) lub weź kąpiel (woda nie powinna być gorąca).
- Wykonaj lekki masaż (może rozluźnić mięśnie, poprawić przepływ krwi i złagodzić ból).
Tabletki na skurcze brzucha należy przyjmować zgodnie z zaleceniami gastroenterologa. W przypadku zatrucia pokarmowego konieczne jest picie dużej ilości czystej niegazowanej wody.
Samodzielne podawanie leków przeciwbólowych, przykładanie zimnych lub gorących okładów do brzucha przy silnym bólu jest zabronione. Takie działania mogą ukryć obraz kliniczny choroby, powodując, że zaburzenia nie zostaną wykryte na czas, co może stanowić zagrożenie dla życia.
Dieta łagodząca skurcze brzucha
Biorąc pod uwagę, że skurcze brzucha są bezpośrednio związane z nieprawidłowym trawieniem, głównym sposobem na ich złagodzenie jest dieta. Dieta na skurcze brzucha obejmuje:
- rezygnację z ciężkich, tłustych, smażonych i wędzonych potraw;
- wykluczenie pokarmów powodujących wzdęcia (rośliny strączkowe, ciasta, wyroby cukiernicze);
- spożywanie odpowiedniej ilości błonnika pokarmowego (aby uniknąć zaparć);
- unikanie pokarmów, które mogą podrażniać błony śluzowe narządów trawiennych (pikantnych, kwaśnych, słonych, marynowanych).
W zdiagnozowanych chorobach przewodu pokarmowego gastroenterolog przepisuje indywidualną dietę, biorąc pod uwagę chorobę, jej nasilenie i etiologię, a także wiek i cechy organizmu. Ważne jest, aby jeść umiarkowanie (małe porcje, około pięciu lub sześciu razy dziennie). Dieta powinna całkowicie wykluczać pokarmy, które mogą powodować nietolerancję, alergie, zgagę i uczucie ciężkości w jamie brzusznej.
Zmiana stylu życia w przypadku skurczów brzucha
Zmiana stylu życia w przypadku skurczów brzucha oznacza wykluczenie czynników prowokujących. Konieczne jest odrzucenie alkoholu, palenia tytoniu i nadmiernego spożycia kawy, ponieważ pogarszają one proces trawienia i zwiększają ryzyko rozwoju patologii przewodu pokarmowego. Ważne jest również przestrzeganie diety i zasad żywieniowych: nie przejadaj się, nie dopuszczaj do długotrwałego postu oraz pij odpowiednią ilość wody.
Techniki oddechowe łagodzące skurcze brzucha
Prawidłowe oddychanie pomaga złagodzić stres i rozluźnić mięśnie brzucha. Techniki oddechowe na skurcze brzucha:
- równomierne oddychanie. Usiądź wygodnie z prostymi plecami. Wdychaj powietrze przez cztery sekundy, zatrzymaj się na chwilę i zrób wydech, również licząc do czterech. Możesz skomplikować tę praktykę, licząc do sześciu lub ośmiu, ale wszystkie trzy elementy (wdech, pauza, wydech) powinny być tej samej długości;
- progresywne oddychanie relaksacyjne. Usiądź lub połóż się, zamknij oczy, oddychaj spokojnie i głęboko. Na zmianę napinaj i rozluźniaj różne grupy mięśni (dłonie, przedramiona, ramiona, twarz, szyję, klatkę piersiową, plecy, podudzia i brzuch). Napinaj mięśnie przez 5-10 sekund i rozluźniaj przez 15-20 sekund.
Techniki te pomagają rozluźnić odpowiednie mięśnie, w których odczuwasz napięcie i skurcze. Ponadto głębokie i spokojne oddychanie zwiększa poziom tlenu w całym ciele, poprawia krążenie krwi, łagodząc w ten sposób skurcze.
