Korzyści ze spożywania mleka
Mleko i produkty mleczne powinny znajdować się w codziennym menu zdrowych osób. Zaletą mleka jest zawartość składników odżywczych w łatwo przyswajalnej formie.
Głównym składnikiem mleka jest cukier mleczny (laktoza), który jest trawiony przy pomocy specjalnego enzymu – laktazy. Mleko zawiera:
- białka (niezbędne aminokwasy)
- niezbędne kwasy tłuszczowe;
- cholinę;
- minerały (wapń);
- witaminy (B i D).
Najczęściej spożywanym mlekiem jest mleko krowie. Mleko kozie jest zdrowsze niż krowie ze względu na wyższą zawartość niezbędnych składników odżywczych, jednak ma ono specyficzny smak. Zaletą mleka bez laktozy jest to, że umożliwia ono spożywanie produktów mlecznych osobom z nietolerancją laktozy. Kwaśne mleko jest również korzystne dla zdrowia, ponieważ jest źródłem pożytecznych lakto- i bifidobakterii. Do karmienia niemowląt w pierwszym roku życia nadaje się wyłącznie mleko kobiece, ponieważ zaspokaja ono zapotrzebowanie dziecka na składniki odżywcze.
Szkodliwość mleka
Mleko może być szkodliwe, jeśli jest spożywane w nadmiarze oraz u osób z nietolerancją laktozy (niedoborem laktazy). W przypadku nietolerancji laktozy spożywanie produktów mlecznych prowadzi do wzdęć brzucha, zaburzeń stolca (biegunek lub zaparć) i bólu brzucha. Aktywność laktazy zwykle zmniejsza się wraz z wiekiem.
Szkodliwość mleka koziego może polegać na zwiększonym ryzyku zakażenia brucelozą, jeśli nie jest ono poddane wystarczającej obróbce cieplnej. Spożywanie mleka w zbyt dużych ilościach prowadzi do nadmiernego spożycia kilokalorii i zwiększonego tworzenia się gazów w jelitach. Nadmiar mleka w diecie (ponad dwa litry mleka dziennie) wiąże się ze zwiększonym ryzykiem raka piersi u kobiet i raka prostaty u mężczyzn. Wskazania do ograniczenia spożycia mleka:
- niedobór laktazy;
- alergia na mleko (krowie, kozie);
- otyłość;
- zaostrzenia chorób przewodu pokarmowego (zapalenia trzustki, zapalenia pęcherzyka żółciowego, zapalenia żołądka);
- zapalenie migdałków podniebiennych (angina).
Picie mleka na ból gardła, katar, kaszel nie jest zalecane. Mleko podczas przeziębienia może tworzyć florę odżywczą dla rozwoju bakterii. U osób ze słabą aktywnością laktazy picie mleka przy kaszlu może zwiększyć produkcję śluzu i nasilić objawy. Mleko przyczynia się również do objawów trądziku, ponieważ zwiększa produkcję sebum. Mleko krowie może powodować ciężką anemię (niedokrwistość) u dzieci w pierwszym roku życia z powodu zmniejszonego wchłaniania żelaza w żołądku.
Ile mleka dziennie powinni pić dorośli i dzieci?
Mleko matki stanowi podstawę diety dziecka w pierwszym roku życia. Mleko pochodzenia zwierzęcego można wprowadzać do diety dziecka dopiero po ukończeniu pierwszego roku życia.
Nie powinno się pić więcej niż 500 ml mleka dziennie. Spożycie produktów mlecznych w różnych grupach wiekowych mierzy się w porcjach (jedna porcja to 100-150 ml lub gramów produktu mlecznego), przedstawiono je w poniższej tabeli.
| Dzienne normy spożycia mleka dla zdrowych osób | |
| Przedział wiekowy | Ilość porcji mleka/dzień |
| Dzieci do 18 lat | 3-4 porcje |
| Dorośli w wieku 18-65 lat | 2-3 porcje |
| Osoby starsze w wieku powyżej 65 lat | 3-4 porcje |
Zwiększone zapotrzebowanie na mleko u dzieci jest związane z aktywnym wzrostem i zapotrzebowaniem na białko. Dla dorosłych w wieku powyżej 65 lat mleko jest źródłem wapnia i chroni przed osteoporozą. Ciągłe pragnienie spożywania mleka (ochota na mleko) może być oznaką niedoboru wapnia w organizmie.
Mleko przy cukrzycy
Cukrzyca jest chorobą metaboliczną, w której przemiana cukrów (węglowodanów) jest zaburzona. Mleko jest korzystne dla diabetyków, jeśli jego spożycie nie przekracza ustalonej normy. Mleko bez laktozy dla diabetyków pozwala zmniejszyć spożycie węglowodanów, co pomaga kontrolować poziom cukru we krwi.
Mleko przy zapaleniu żołądka i dwunastnicy
Zapalenie błony śluzowej żołądka to stan zapalny, któremu może towarzyszyć podwyższenie lub obniżenie kwasowości soku żołądkowego. W przypadku jednoczesnego zapalenia żołądka i dwunastnicy stan chorobowy obejmuje błonę śluzową obu tych narządów.
Przy zapaleniu żołądka ze zwiększoną kwasowością mleko można pić tylko w okresie remisji (ustąpienia objawów). W przypadku zapalenia żołądka z obniżoną kwasowością mleko może być słabo trawione i powodować uczucie ciężkości w żołądku, wzdęcia i odbijanie. Mleko o niskiej kwasowości nie jest trawione w wyniku zmniejszonej aktywności pepsyny (enzymu żołądkowego, który rozkłada białka). W okresie zaostrzenia choroby należy zrezygnować z mleka, ponieważ stymuluje ono wydzielanie soku żołądkowego.
Mleko przy chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy
Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy rozwija się na tle zwiększonej kwasowości soku żołądkowego oraz zakażenia Helicobacter pylori. Mleko w chorobie wrzodowej może złagodzić ból brzucha, który występuje na czczo. Niemniej jednak mleko może zwiększać produkcję enzymów żołądkowych i kwasowość, dlatego w czasie zaostrzenia choroby wrzodowej należy unikać spożywania mleka.
Mleko przy zapaleniu trzustki i pęcherzyka żółciowego
W zapaleniu pęcherzyka żółciowego i zapaleniu trzustki konieczne jest ograniczenie spożycia tłuszczów, dlatego należy wybierać mleko odtłuszczone. W czasie zaostrzenia stanu zapalnego w trzustce konieczna jest ścisła dieta wykluczająca spożywanie mleka. Można pić mleko podczas zapalenia trzustki w okresie remisji, jeśli jego spożycie u danej osoby nie wywołuje zaostrzenia objawów choroby.
Mleko na zgagę
Zgaga to kłujący ból za mostkiem, który pojawia się, gdy kwaśny sok żołądkowy dostaje się do przełyku. W większości przypadków zgaga jest objawem choroby refluksowej przełyku (GERD). Zaleca się picie mleka na zgagę, ponieważ jego zasadowe środowisko neutralizuje działanie soku żołądkowego i zmniejsza uczucie pieczenia w przełyku. Należy jednak pamiętać, że picie mleka na zgagę nie zastąpi leczenia choroby refluksowej.
Mleko przy zaparciach
Zaparcie to brak stolca przez co najmniej trzy dni lub trudności z wypróżnianiem. Należy ograniczyć spożycie pełnego mleka w przypadku zaparć, ponieważ laktoza zwiększa ilość gazów w jelitach i może nasilać zaparcia.
Mleko przy zatruciach
Przyczyną zatrucia może być spożycie mleka nieświeżego lub zanieczyszczonego patogenami (bakteriami lub wirusami). W przypadku zatrucia mlekiem należy go unikać, ponieważ tworzy ono pożywkę dla patogennych mikroorganizmów i zwiększa ilość gazów w jelitach.
Mleko nie pomaga także w przypadku zatrucia substancjami chemicznymi (rtęć, kwas, tlenek węgla). W przypadku połknięcia chemikaliów lub dostania się ich do dróg oddechowych należy natychmiast skonsultować się z lekarzem.
Mleko nie pomaga na kaszel i przeziębienie. Picie napojów mlecznych przy zapaleniu oskrzeli jest możliwe w przypadku suchego kaszlu z niewielką ilością plwociny.
