Co to jest hCG (gonadotropina kosmówkowa)?
Ludzka gonadotropina kosmówkowa (hCG) to hormon produkowany przez łożysko w czasie ciąży. HCG bywa także nazywany hormonem ciążowym, ponieważ stymuluje on produkcję estrogenu i progesteronu w celu pogrubienia błony śluzowej macicy i zatrzymania owulacji.
Hormon hCG składa się z dwóch podjednostek: alfa i beta. Podjednostka alfa jest wspólna dla hormonu luteinizującego (LH), hormonu folikulotropowego (FSH) oraz hormonu pobudzającego tarczycę (TSH), które są wytwarzane przez przysadkę mózgową. Z tego powodu jej stężenie we krwi może być wyższe, gdy dojdzie do rozwoju niektórych chorób (niewydolność nerek, zespół policystycznych jajników, guzy przysadki mózgowej wydzielające hormony). Beta-hCG jest ściśle specyficzną podjednostką, wytwarzaną przez organizm tylko w czasie ciąży.
hCG zaczyna być produkowana od momentu zagnieżdżenia się (implantacji) zapłodnionej komórki jajowej (zarodka) w ścianie macicy. Stężenie gonadotropiny kosmówkowej we krwi wzrasta już w 10-11 dniu od momentu zapłodnienia, a w moczu — sześć do siedmiu dni po implantacji komórki jajowej, dlatego zaleca się wykonanie badania krwi na obecność hCG w celu wczesnego rozpoznania ciąży.
Beta-hCG: przyrost dzienny
Stężenie hCG w ciąży wzrasta z dnia na dzień, począwszy od momentu zapłodnienia. Poziom hCG podwaja się co 48-72 godziny do 11-12 tygodnia ciąży. Kontrola poziomu hCG przez każdy kolejny dzień od momentu zapłodnienia jest wykorzystywana w procedurze in vitro (IVF) w celu określenia, czy zarodek zagnieździł się w macicy i oceny wczesnego rozwoju płodu. Badanie poziomu hCG w moczu jest mniej miarodajne, ponieważ stężenie hormonu w moczu zaczyna wzrastać jeden-dwa dni później niż w surowicy krwi i nie pozwala na ocenę przebiegu ciąży.
Beta-hCG: przyrost tygodniowy
Ocena poziomu hCG według tygodni pozwala monitorować rozwój płodu i w odpowiednim czasie określić występowanie nieprawidłowości (zagrożenie poronieniem, ciąża pozamaciczna). Normy hCG według tygodni ciąży (od pierwszego dnia ostatniej miesiączki) przedstawiono w tabeli.
| Normy beta-hCG we krwi według tygodni ciąży (od pierwszego dnia ostatniej miesiączki) | |
| Tydzień ciąży | Normy beta-hCG (mIU/ml) |
| 3 | 5-50 |
| 4 | 5-426 |
| 5 | 18-7340 |
| 6 | 1080-56500 |
| 7-8 | 7650-229000 |
| 9-12 | 25700-288000 |
| 13-16 | 13300-254000 |
| 17-24 | 4060-165400 |
| 25-40 | 3640-117000 |
Poziom beta-hCG 1 mIU/ml oznacza, że nie doszło do zapłodnienia. Poziom beta-hCG 6-24 mIU/ml mieści się w tzw. „szarej strefie”, w której stężenie gonadotropiny kosmówkowej jest podwyższone, ale nie można potwierdzić ani wykluczyć ciąży. W przypadku otrzymania wyniku w przedziale 6-24 mIU/ml zaleca się ponowne wykonanie testu na HCG po upływie dwóch do trzech dni. Wynik badania krwi na obecność hCG uznaje się za pozytywny przy stężeniu powyżej 25 mIU/ml.
Badanie stężenia beta-hCG we krwi
Badanie stężenia beta-hCG we krwi jest wiarygodną metodą wykrywania ciąży. Ponieważ stężenie hormonu we krwi jest kilkukrotnie wyższe niż w moczu, badanie krwi pozwala wykryć ciążę już na wczesnym etapie. Istnieją dwa rodzaje badania beta-hCG:
- jakościowe — pozwala określić, czy poziom hormonów we krwi jest podwyższony, czy nie, co pośrednio wskazuje na obecność lub brak ciąży;
- ilościowe — określa dokładne stężenie beta-hCG we krwi. Pozwala potwierdzić lub wykluczyć ciążę z wysoką wiarygodnością, a także monitorować jej przebieg w ujęciu dynamicznym.
Badanie hCG wykonuje się przed każdą rutynową wizytą u ginekologa, a także na polecenie lekarza w przypadku podejrzenia nieprawidłowego przebiegu ciąży. Badanie hCG pozwala zdiagnozować nieprawidłowości w rozwoju płodu, takie jak zagrożenie poronieniem czy też występowanie chorób genetycznych (zespół Edwardsa lub Downa). Wyniki badania nie stanowią diagnozy, gdyż dokładny stan płodu można określić jedynie na podstawie badań kompleksowych. Interpretacji wyników badania hCG dokonuje lekarz ginekolog.
Badanie beta-hCG z moczu
Badanie moczu na obecność hCG wykonuje się za pomocą domowych testów ciążowych, które można kupić w każdej aptece lub supermarkecie. Różne rodzaje testów ciążowych mają różną czułość. Większość domowych testów ciążowych wykrywa ciążę, gdy stężenie hCG we krwi wynosi co najmniej 25 mIU/ml (pierwszy-trzeci dzień braku miesiączki).
Ważne jest prawidłowe wykonanie testu ciążowego, aby uzyskać wiarygodny wynik. Ponieważ domowe testy reagują na podwyższone stężenie hormonu w moczu, mogą wykazywać fałszywie dodatni wynik w przypadku występowania nowotworu lub przyjmowania hormonalnych środków antykoncepcyjnych. Jeśli ciąża trwa krócej niż 13-14 dni, test może wykazać wynik fałszywie ujemny z powodu jeszcze zbyt niskiego stężenia hCG w moczu. Aby z dużym prawdopodobieństwem potwierdzić ciążę lub jej brak, należy umówić się na wizytę u ginekologa i wykonać badanie krwi na obecność beta hCG.
Hormon hCG w przypadku ciąży pozamacicznej
Poziom hCG w pierwszych dniach lub tygodniach trwania ciąży pozamacicznej może mieścić się w granicach normy, niezależnie od miejsca implantacji zarodka. Można podejrzewać nieprawidłową ciążę na podstawie wyników badania hCG od siódmego do ósmego tygodnia, ponieważ dynamika wzrostu tego hormonu będzie mniejsza niż przy normalnym rozwoju płodu.
Badanie hCG nie jest jednak wiarygodną metodą diagnozowania ciąży pozamacicznej. Aby stwierdzić ciążę pozamaciczną, należy wykonać ginekologiczne USG. Jeśli poziom hCG wskazuje na obecność ciąży, ale jajo płodowe nie jest wykrywane w USG, ginekolog diagnozuje ciążę pozamaciczną i przepisuje leczenie.
Poziom hCG przy ciąży obumarłej
Wartości hCG w obumarłej ciąży nie odpowiadają normie lub są znacznie obniżone z powodu zgonu płodu i zatrzymania syntezy hormonów przez łożysko. Poziom hCG poniżej normy może również wskazywać na zagrożenie poronieniem i wymaga dodatkowych badań i obserwacji przez ginekologa-położnika.
W celu zdiagnozowania ciąży obumarłej przeprowadza się USG ginekologiczne. Objawy obumarłej ciąży w badaniu USG to między innymi: brak wzrostu jaja płodowego przez okres od jednego do dwóch tygodni, brak zarodka gdy rozmiar jaja płodowego przekracza 25 milimetrów, brak bicia serca zarodka gdy jego rozmiar przekracza siedem milimetrów.
Hormon hCG u kobiet niebędących w ciąży
Norma hCG u mężczyzn i kobiet niebędących w ciąży wynosi 0-5 mIU/ml. Podwyższony poziom hCG mimo braku ciąży może wskazywać na rozwój nowotworów macicy i przydatków, neuroendokrynne nowotwory w płucach, nerkach lub jelitach. hCG powyżej normy utrzymuje się także w czasie przyjmowania leków hormonalnych (na przykład doustnych złożonych środków antykoncepcyjnych). Każde odchylenie poziomu hCG od normy jest wskazaniem do konsultacji z endokrynologiem i przeprowadzenia dodatkowych badań.
