Czym są badania profilaktyczne?
Badania profilaktyczne to rutynowe badanie stanu zdrowia, które wykonuje się niezależnie od tego, czy występują jakiekolwiek dolegliwości, w celu wykrycia ewentualnych objawów choroby. Rutynowe badania kontrolne są zalecany wszystkim niezależnie od płci i wieku.
Dlaczego należy poddawać się badaniom profilaktycznym?
Badania profilaktyczne pozwalają na wykrycie chorób we wczesnym stadium, rozpoczęcie leczenia, uniknięcie powikłań i hospitalizacji, a także związanych z nią kosztów. Podczas kompleksowego badania kontrolnego pacjent otrzymuje od lekarza zalecenia mające na celu zapobieganie chorobom, poprawę stanu zdrowia i jakości życia.
Jak często należy poddawać się badaniom profilaktycznym?
Zaleca się wykonywanie rutynowych badań profilaktycznych co najmniej raz w roku. Wskazania do kompleksowego badania stanu zdrowia:
- spadek wydajności;
- zawroty głowy;
- bóle głowy;
- nasilenie nadciśnienia tętniczego, arytmii lub niedokrwienia;
- powikłania cukrzycy;
- zaburzenia trawienia;
- nietypowa wydzielina z narządów płciowych;
- zgrubienia podskórne;
- suchość, pieczenie, swędzenie, przebarwienia skóry;
- gwałtowne wahania masy ciała;
- wypadanie, łamliwość i matowość włosów.
Kompleksy badań profilaktycznych mogą obejmować zarówno badania ogólne, jak i specjalistyczne. Wyboru badań (na przykład w ramach komputerowej diagnostyki organizmu) dokonuje lekarz, uwzględniając aktualny stan zdrowia pacjenta.
Co obejmują coroczne badania profilaktyczne dla kobiet?
Coroczne badanie profilaktyczne dziewcząt i kobiet obejmuje konsultację lekarską, wywiad i badania laboratoryjne. Pozostałe elementy corocznego badania lekarskiego:
- pomiar tętna, ciśnienia;
- pomiar temperatury, wzrostu, masy ciała;
- prześwietlenie klatki piersiowej;
- badanie skóry;
- badanie palpacyjne węzłów chłonnych szyi;
- badanie wzroku (badanie u okulisty);
- mammografia;
- USG piersi (w celu wykluczenia nowotworów);
- badanie słuchu i jamy nosowo-gardłowej (badanie u laryngologa);
- elektrokardiografia (EKG);
- badanie u proktologa (po 40 roku życia);
- rektoskopia (endoskopowe badanie odbytu i odbytnicy, które zaleca się pacjentom po 45 roku życia);
- tomografia komputerowa płuc (po ukończeniu 50 roku życia).
Kobiety powinny również regularnie poddawać się badaniom u ginekologa, który ocenia stan narządów płciowych. W razie potrzeby wykonuje się szczepienia (na przykład przed epidemią grypy sezonowej).
Co obejmują coroczne badania profilaktyczne dla mężczyzn?
Coroczne badania profilaktyczne dla chłopców i mężczyzn są takie same jak dla kobiet (z wyjątkiem badań u ginekologa i mammografii). Aby zdiagnozować choroby męskich narządów płciowych, należy umówić się na konsultację do urologa. Lekarz przeprowadzi wstępne badanie i w razie potrzeby skieruje na dodatkowe badania w zależności od dolegliwości (na przykład wymaz w kierunku chorób przenoszonych drogą płciową u mężczyzn).
Jakie badania powinny wykonywać kobiety raz w roku?
Coroczne badania dla kobiet obejmują badania przesiewowe w kierunku raka szyjki macicy (cytologię), chlamydiozy, rzeżączki, zapalenia wątroby typu C i wirusa HIV. Wykonuje się również badania laboratoryjne (ogólne badanie krwi, badanie poziomu glukozy i cholesterolu we krwi).
Po 40 roku życia wykonuje się badanie gęstości kości (densytometria). Po ukończeniu 45 roku życia pakiet badań uzupełnia się o badanie kału na krew utajoną (w ramach badań przesiewowych w kierunku raka przewodu pokarmowego), a od 50 roku życia – o badania kardiologiczne.
Jakie badania zaleca się wykonywać mężczyznom co roku?
Mężczyźni powinni poddawać się takim samym badaniom jak kobiety, z wyjątkiem badań ginekologicznych. Uzupełnieniem diagnostyki u mężczyzn po 50 roku życia jest konsultacja z kardiologiem. Badania profilaktyczne dla mężczyzn po 55 roku życia obejmują również USG prostaty i jąder.
Badania profilaktyczne dla dzieci i nastolatków
Do trzeciego roku życia dziecka profilaktyczne badania lekarskie (bilans) wykonuje się częściej niż raz w roku. Kalendarz badań profilaktycznych dziecka:
- zaraz po narodzinach;
- trzecia-piąta doba życia;
- pierwszy miesiąc życia;
- drugi miesiąc życia;
- czwarty miesiąc życia;
- szósty miesiąc życia;
- dziewiąty miesiąc życia;
- 12 miesiąc życia;
- 15 miesiąc życia;
- 18 miesiąc życia;
- 24 miesiąc życia;
- 30 miesiąc życia;
- trzeci rok życia;
- dodatkowo: badania przed rozpoczęciem nauki w przedszkolu lub szkole
Po ukończeniu czwartego roku życia profilaktyczne badania lekarskie przeprowadza się co roku. Bilans zdrowia dziecka obejmuje osłuchiwanie serca i szmerów oddechowych, pomiar temperatury, wagi, wzrostu, badanie słuchu, wzroku, odruchów fizjologicznych, skóry, jamy ustnej i rozwoju szkieletu. Ponadto wykonuje się ogólne badania krwi i moczu oraz mierzy ciśnienie krwi. Pediatra nadzoruje również kalendarz szczepień.
Dla jakich zawodów są obowiązkowe okresowe badania lekarskie?
Okresowe badania lekarskie przeprowadza się u pracowników, którzy pracują w uciążliwych lub niebezpiecznych warunkach. Szkodliwe i niebezpieczne czynniki, przy których wymagane są badania lekarskie to:
- substancje chemiczne i ich mieszaniny;
- nawozy;
- aerozole przemysłowe;
- odpady medyczne, płyny ustrojowe, materiał zakaźny;
- substancje farmakologiczne;
- prace wymagające wytężenia wzroku;
- podnoszenie i ręczne przenoszenie ciężkich ładunków;
- prace na wysokości;
- obsługa urządzeń podnoszących;
- prace podziemne;
- obsługa instalacji elektrycznych o napięciu powyżej 127 V (prąd zmienny) lub 110 V (prąd stały);
- praca w leśnictwie;
- obsługa zbiorników ciśnieniowych;
- prace w przemyśle naftowym i gazowym, wiercenia podmorskie;
- praca w stacjach hydrometeorologicznych;
- prace budowlane, topograficzne, poszukiwania geologiczne;
- prace w kotłowniach, na stacjach gazowych;
- przemysł zagrożony pożarem lub wybuchem;
- prace wymagające użycia materiałów wybuchowych;
- praca przy obsłudze obrabiarek;
- działalność zawodowa, która pozwala na użycie broni palnej.
Badania okresowe przeprowadza się także u pracowników straży pożarnej, służb ratowniczych oraz personelu zarządzania kryzysowego. Częstotliwość badań lekarskich w miejscu pracy jest nadzorowana przez Służbę bezpieczeństwa i higieny pracy. Niektóre grupy pracowników (na przykład pracownicy handlu żywnością lub przemysłu spożywczego) muszą wyrobić książeczkę zdrowia do celów sanitarno-epidemiologicznych z ograniczonym okresem ważności, którą muszą mieć przy sobie w pracy.
Jak przygotować się do badania lekarskiego?
Przed umówieniem się na badanie lekarskie (na przykład konsultację u lekarza rodzinnego) należy sprawdzić, czy trzeba dostarczyć wyniki wcześniejszych badań i dokumentację medyczną (jeśli jest dostępna). Jeśli planowane są badania laboratoryjne lub instrumentalne, należy postępować zgodnie z zaleceniami lekarza (na przykład nie jeść na kilka godzin przed badaniem). U dzieci nadchodzące badanie lekarskie może wywołać niepokój. Ważne jest, aby wyjaśnić dziecku cel wizyty i pomóc mu poradzić sobie ze stresem.
