Gdy krążenie jest zaburzone, dochodzi do niedoboru tlenu i składników odżywczych, transportowanych przez krew, przez co samopoczucie może ulec pogorszeniu, a ryzyko niedotlenienia, kwasicy i zaburzeń metabolizmu może wzrosnąć.
Czym jest niewydolność serca?
Niewydolność serca to zaburzenie prawidłowej pracy komór serca, któremu towarzyszy zmniejszenie ilości krwi krążącej w naczyniach krwionośnych. W początkowych stadiach niewydolność serca może objawiać się osłabieniem, dusznościami i zawrotami głowy przy zwiększonej aktywności fizycznej. Ciężkie postacie choroby charakteryzują się występowaniem objawów nawet przy minimalnym wysiłku i w spoczynku.
Przyczyny niewydolności serca u kobiet i mężczyzn
Niewydolność serca może rozwinąć się po przebytym zawale serca i chorobie wieńcowej. Inne przyczyny niewydolności serca to:
- podwyższone ciśnienie krwi;
- kardiomiopatie (rozciągnięcie lub pogrubienie ścian jam serca);
- zapalenie mięśnia sercowego;
- uszkodzenie zastawek serca;
- wady wrodzone serca;
- zapalenie wsierdzia (wewnętrznej warstwy ściany serca);
- choroby płuc (astma, przewlekła obturacyjna choroba płuc);
- anemia;
- cukrzyca;
- choroby zakaźne (np. paciorkowcowe zapalenie migdałków, gardła);
- miażdżyca (złogi cholesterolu gromadzą się w tętnicach serca, blokując przepływ krwi);
- niedobór (niedoczynność tarczycy) lub nadmiar (nadczynność tarczycy) hormonów produkowanych przez tarczycę.
Do czynników ryzyka należą także urazy, predyspozycje genetyczne, palenie tytoniu, otyłość i nadużywanie alkoholu. Praca serca może być również zaburzona na skutek chemio- lub radioterapii (z powodu uszkodzenia tkanek przez promieniowanie lub substancje toksyczne).
Jakie są objawy niewydolności serca?
Niewydolność serca może powodować duszności (w spoczynku lub po wysiłku), obrzęki (stóp, kostek).
Objawy niewydolności serca
Inne objawy niewydolności serca to:
- ból serca;
- poszerzenie żył szyjnych;
- arytmia (przyspieszone lub nieregularne bicie serca);
- omdlenia, zawroty głowy;
- suchy kaszel (może się nasilać w nocy);
- świszczący oddech;
- nudności;
- brak apetytu;
- częste oddawanie moczu;
- przyrost lub utrata masy ciała;
- przewlekłe zmęczenie;
- zaburzenia koncentracji uwagi.
Charakterystycznymi objawami występującymi przy niewydolności serca są wodobrzusze (gromadzenie się płynu w jamie otrzewnej, który ulega zatrzymaniu z powodu zaburzonego krążenia krwi) i nadmierna potliwość w nocy. Nocne poty występują nie tylko w przypadku niewydolności serca, ale także w przypadku miażdżycy, zapalenia wsierdzia, dusznicy bolesnej. Ziewanie w niewydolności serca może świadczyć o przebytym zawale serca.
W przypadku niewydolności serca kolor płytek paznokciowych może ulec zmianie (paznokcie stają się niebieskie na skutek braku tlenu). Niedobór tlenu związany z niewydolnością serca jest również przyczyną sinicy – niebieskiego zabarwienia skóry i błon śluzowych. Niebezpieczne objawy niewydolności serca to między innymi obrzęk płuc, który wymaga natychmiastowej pomocy lekarskiej.
Ostra niewydolność serca charakteryzuje się gwałtownym rozwojem, na przykład po zawale serca. Przewlekła niewydolność serca może rozwijać się przez kilka tygodni lub miesięcy i może objawiać się zmęczeniem, zadyszką przy każdym wysiłku oraz sinieniem paznokci i warg. Czynnikami wywołującymi zastoinową niewydolność serca są nadciśnienie tętnicze, choroba niedokrwienna serca, zawał mięśnia sercowego.
Klasyfikacja niewydolności serca
Stopień niewydolności serca określa się na podstawie przeważających objawów.
| Klasyfikacja niewydolności serca | |
| Stopień | Objawy |
| I | Niewydolność serca I stopnia przebiega bezobjawowo, ale występują czynniki ryzyka, takie jak cukrzyca lub nadciśnienie tętnicze |
| II | Objawy niewydolności serca II stopnia występują przy intensywnym wysiłku fizycznym |
| III | Objawy występują przy niewielkiej aktywności fizycznej |
| IV | Choroba objawia się nawet w spoczynku |
Oprócz stopni objawów wyróżnia się także zdekompensowaną i skompensowaną niewydolność serca. W przypadku postaci zdekompensowanej zachodzą strukturalne i funkcjonalne zmiany w pracy serca, co w rezultacie prowadzi do zaburzenia krążenia krwi. Przy skompensowanej niewydolności serca uruchamiane są mechanizmy kompensacyjne (na przykład podwyższone ciśnienie krwi), aby zapewnić dostarczanie wystarczającej ilości tlenu i składników odżywczych do tkanek i narządów. W celu określenia stopnia i rodzaju niewydolności serca należy skonsultować się z kardiologiem.
Pierwsza pomoc przy niewydolności serca
Przy pierwszych objawach zaostrzenia niewydolności serca należy niezwłocznie wezwać karetkę pogotowia. Zasady pierwszej pomocy przy niewydolności serca:
- poluzować ciasną odzież, pozostać w pozycji siedzącej;
- w miarę możliwości zmierzyć ciśnienie i tętno;
- w przypadku bólu w klatce piersiowej należy zażyć odpowiednie leki (jeśli lekarz takowe przepisał).
W przypadku utraty przytomności, braku wyczuwalnego tętna na tętnicach szyjnych i oddechu można przeprowadzić resuscytację krążeniowo-oddechową. Wykonuje się wtedy sztuczne oddychanie i pośredni masaż serca.
Dieta przy niewydolności serca
Jedną z podstawowych zasad odżywiania przy niewydolności serca jest ograniczenie spożycia soli, która powoduje zatrzymanie płynów w organizmie i podwyższenie ciśnienia krwi.
Dieta przy niewydolności serca powinna zawierać:
- świeże warzywa i owoce;
- ryż, makaron, chleb, ziemniaki (węglowodany);
- nabiał;
- mięso, jaja, strączki (białka);
- kwasy omega-3 (na przykład orzechy włoskie, ryby słonowodne).
Zaleca się rezygnację z napojów alkoholowych, ograniczenie spożycia słodkich produktów i żywności zawierającej tłuszcze nasycone. Reżim picia wody należy uzgodnić z lekarzem, ponieważ niekontrolowane przyjmowanie płynów może prowadzić do ich gromadzenia się w tkankach. Aby zmniejszyć obciążenie serca w przypadku otyłości, konieczne jest opracowanie diety, która pomoże unormować masę ciała.
Jak zdiagnozować niewydolność serca?
Kardiolog przeprowadza badanie, zapoznaje się z dolegliwościami i historią choroby. Diagnostyka niewydolności serca obejmuje:
- laboratoryjne badania krwi;
- elektrokardiografię (EKG);
- echokardiografię (USG serca);
- testy oddechowe;
- prześwietlenie klatki piersiowej (RTG);
- testy wysiłkowe (kontrolowane ćwiczenia na trenażerach przeprowadzane w celu monitorowania zmian czynności serca podczas wysiłku fizycznego);
- tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny;
- biopsja (pobranie próbki tkanki mięśnia sercowego do dalszych badań laboratoryjnych).
Diagnostyka niewydolności serca może również obejmować koronarografię (angiografię tętnic wieńcowych). Badanie polega na wprowadzeniu długiej cienkiej rurki do tętnicy na nadgarstku lub w pachwinie, którą następnie kieruje się w stronę serca. Poprzez cewnik do naczyń wieńcowych podawany jest kontrast radiologiczny, pozwalający na ocenę ich stanu.
Leczenie niewydolności serca w warunkach domowych
Niewydolność serca wymaga nie tylko przyjmowania leków przepisanych przez lekarza, ale także zmiany stylu życia. Leczenie niewydolności serca w warunkach domowych:
- zrzucenie nadwagi;
- umiarkowany wysiłek fizyczny;
- obniżenie poziomu stresu;
- normalizacja zaburzonego rytmu snu;
- kontrola ciśnienia krwi.
Należy także rzucić palenie. Nikotyna uszkadza naczynia krwionośne, zmniejsza poziom tlenu we krwi i zwiększa ciśnienie krwi.
Metody leczenia niewydolności serca
Leczenie niewydolności serca obejmuje przyjmowanie leków, wszczepienie specjalnej aparatury lub zabiegi chirurgiczne. Leki przepisywane na niewydolność serca:
- diuretyki (przyspieszają usuwanie płynów z organizmu);
- beta-blokery (spowalniają tętno, obniżają ciśnienie);
- inhibitory konwertazy angiotensyny (ACEI), antagoniści receptora angiotensyny II (zapobiegają zwężeniu światła naczyń krwionoścnych, pomagają normalizować ciśnienie krwi);
- antagoniści receptora mineralokortykoidowego (stymulują usuwanie płynów z tkanek, pomagają obniżyć ciśnienie krwi);
- leki obniżające poziom glukozy we krwi, normalizujące częstość akcji serca.
Farmakologiczne leczenie niewydolności serca można uzupełnić wszczepieniem kardiowertera-defibrylatora lub stymulatora serca. Urządzenia te pomagają utrzymać stabilny rytm serca. W celu przywrócenia funkcji pompowania krwi przez lewą komorę serca stosuje się specjalne pompy. Dodatkowe metody leczenia:
- wymiana zastawki serca;
- angioplastyka wieńcowa (założenie stentu w celu przywrócenia prawidłowego przepływu krwi, który został zakłócony przez uszkodzenie tętnic);
- pomostowanie aortalno-wieńcowe (wszczepienie tak zwanych by-passów w miejsce uszkodzonych naczyń);
- przeszczep serca (w zaawansowanych stadiach niewydolności serca).
Niezależnie od stadium choroby konieczne są regularne wizyty kontrolne u lekarza. Konsultacja u kardiologa jest niezbędna co najmniej raz na pół roku.
