Co to jest hemoglobina?
Hemoglobina jest białkiem zawierającym żelazo, które jest niezbędne do transportu tlenu do tkanek organizmu i odprowadzania dwutlenku węgla z narządów do płuc. Hemoglobina A (hemoglobina dorosłych) wraz z erytrocytami (krwinkami czerwonymi) jest wytwarzana w szpiku kostnym i krąży we krwi przez około 120 dni.
Tabela norm hemoglobiny u kobiet, mężczyzn i dzieci według wieku 
Hemoglobina glikowana (HbA1c) to wskaźnik biochemiczny, który odzwierciedla średnią zawartość cukru w organizmie w ciągu trzech miesięcy. Im wyższy poziom HbA1c, tym wyższe stężenie cukru we krwi.
| Normy dla hemoglobiny glikowanej według zaleceń Polskiego Towarzystwa Diabeltologicznego | |
| Poziom hemoglobiny glikowanej | Interpretacja wskaźników |
| poniżej 6,5% | osoby z cukrzycą typu 1., osoby z krótkotrwałą cukrzycą typu 2., dzieci i młodzież niezależnie od typu cukrzycy, jeśli nie wiąże się to z ryzykiem częstych niedocukrzeń (jeśli takowe występują, celem powinna być hemoglobina glikowana poniżej 7%) |
| poniżej 8% | chorzy w zaawansowanym wieku, z wieloletnią cukrzycą, z powikłaniami sercowo-naczyniowymi (po udarze mózgu i zawale serca) |
| poniżej 6% | w okresie ciąży |
Lekarz zleca badanie hemoglobiny glikowanej w celu monitorowania przebiegu i kontroli skuteczności leczenia cukrzycy. Poziom HbA1c służy do oceny ryzyka rozwoju powikłań cukrzycy (zaburzenia widzenia, uszkodzenia zakończeń nerwowych).
Przyczyny niskiego poziomu hemoglobiny
Niski poziom hemoglobiny jest objawem złośliwych chorób krwi i układu limfatycznego. Inne przyczyny niskiego poziomu hemoglobiny to:
- splenomegalia (powiększona śledziona);
- zatrucie ołowiem;
- niedobór żelaza, kwasu foliowego i witaminy B12;
- reumatoidalne zapalenie stawów (choroba autoimmunologiczna wpływająca na stawy).
Ilość hemoglobiny zmniejsza się z powodu przewlekłej niewydolności nerek i niedoczynności tarczycy (patologii endokrynologicznej objawiającej się brakiem hormonów tarczycy). Przyczynami spadku poziomu białka zawierającego żelazo mogą być krwawienia wewnętrzne lub zewnętrzne, przyjmowanie leków antyretrowirusowych (działających na HIV) lub chemioterapii.
Objawy niskiego poziomu hemoglobiny
Obniżenie poziomu ΗbA (hemoglobiny A) powoduje niedokrwistość z niedoboru żelaza, która objawia się bólami głowy, szybkim męczeniem się, osłabieniem oraz bladością skóry i błon śluzowych.
Objawy niskiego poziomu hemoglobiny
Inne objawy niskiego poziomu hemoglobiny to:
- zmniejszony apetyt;
- zniekształcenie smaku (chęć jedzenia kredy, surowych zbóż) i zapachu (osoba lubi zapach benzyny, farby)
- suchość i łuszczenie się skóry;
- łamliwe paznokcie i włosy.
Niska hemoglobina zaburza pracę układu krążenia, co powoduje duszności i tachykardię (szybkie bicie serca). Osoba może odczuwać ból w klatce piersiowej, zawroty głowy, a nawet stracić przytomność.
W przypadku wystąpienia objawów spadku hemoglobiny należy skonsultować się z lekarzem rodzinnym, lekarz przeprowadzi badanie i zaleci leczenie. W celach profilaktycznych zaleca się coroczne badanie krwi na poziom hemoglobiny.
Norma hemoglobiny u kobiet
Na poziom hemoglobiny u kobiet wpływa wiek, choroby współistniejące, nieprawidłowe nawyki (palenie papierosów zwiększa ilość białka zawierającego żelazo) oraz dieta. Z wiekiem prawidłowe stężenie hemoglobiny stopniowo maleje.
| Tabela normy poziomu hemoglobiny u kobiet w zależności od wieku | |
| Wiek kobiety | Wartości referencyjne hemoglobiny u kobiet |
| 18–59 lat | 120–160 g/l |
| > 60 lat | 110–140 g/l |
W czasie ciąży zwiększa się ilość krwi krążącej w organizmie kobiety i hemoglobina jest wykorzystywana do dostarczania tlenu płodowi. Dolna granica hemoglobiny u kobiet w ciąży wynosi 110 g/l.
Norma hemoglobiny u mężczyzn
Normalnie mężczyźni mają wyższy poziom hemoglobiny niż kobiety, ponieważ testosteron stymuluje erytropoezę (tworzenie komórek krwi). Z wiekiem poziom androgenów spada, co prowadzi do spadku hemoglobiny.
| Tabela normy poziomu hemoglobiny u mężczyzn w zależności od wieku | |
| Wiek mężczyzny | Wartości referencyjne hemoglobiny u mężczyzn |
| 18–59 lat | 140–180 g/l |
| > 60 lat | 125–150 g/l |
Poziom hemoglobiny poniżej 50 g/l jest krytyczny, ponieważ tkanki organizmu nie otrzymują wystarczającej ilości tlenu, co prowadzi do ich śmierci. Aby zwiększyć poziom hemoglobiny we krwi, należy skonsultować się z lekarzem rodzinnym.
Norma hemoglobiny u dzieci
Niski poziom hemoglobiny u dziecka prowadzi do upośledzenia rozwoju fizycznego i intelektualnego. Dzieci stają się ospałe i drażliwe, pogarsza się ich pamięć i zdolność koncentracji.
| Norma poziomu hemoglobiny u dzieci | |
| Noworodek | 140–240 g/l |
| 2–6 miesięcy | 100–170 g/l |
| 6–12 miesięcy | 110–135 g/l |
| 1–6 lat | 110–140 g/l |
| 6–18 lat | 115–150 g/l |
Ryzyko spadku hemoglobiny wzrasta u dzieci urodzonych przedwcześnie lub z niską masą urodzeniową, a także przy obecności przewlekłych chorób wątroby i nerek. Aby zapobiec spadkowi ilości hemoglobiny w organizmie, niezbędna jest wizyta u pediatry przynajmniej raz w roku (co miesiąc w przypadku dzieci poniżej 1. roku życia).
Jak zwiększyć poziom hemoglobiny?
Aby zdiagnozować niski poziom hemoglobiny, lekarz zbiera wywiad, przeprowadza badanie i kieruje na badanie krwi. Aby podnieść poziom hemoglobiny w organizmie, lekarz ustala leczenie, w tym terapię choroby podstawowej, przyjmowanie leków zwiększających poziom żelaza we krwi oraz dostosowuje dietę.
Środki zwiększające poziom hemoglobiny
Poziom hemoglobiny można szybko podnieść, przyjmując leki zawierające żelazo. W przypadku krwawienia lub zaburzonego wchłaniania żelaza w jelitach leki podaje się dożylnie. Aby zwiększyć poziom erytrocytów i hemoglobiny, lekarz może przepisać leki stymulujące hemopoezę (tworzenie komórek krwi).
Produkty zwiększające poziom hemoglobiny
W przypadku niskiej hemoglobiny lekarz dostosowuje dietę, aby zwiększyć pobór żelaza w organizmie i poprawić jego wchłanianie w jelitach. Produkty spożywcze mogą zwiększać poziom hemoglobiny w niedokrwistości z niedoboru żelaza.
| Tabela produktów zwiększających poziom hemoglobiny | |
| Produkty | Ilość żelaza w 100 g |
| Wątróbka | 23 mg |
| Czekolada gorzka | 17 mg |
| Odmiany czerwonego mięsa:
|
|
| Owoce morza:
|
|
| Szpinak | 2,7 mg |
| Morele suszone | 2,7 mg |
| Nasiona dyni | 8,5 mg |
Produkty zawierające wapń, takie jak mleko, jogurt, ser, tofu i brokuły, zmniejszają wchłanianie żelaza w organizmie. Lekarze nie zalecają picia kawy i czarnej herbaty w czasie posiłków, ponieważ zakłócają one wchłanianie żelaza w jelitach.
Witaminy zwiększające poziom hemoglobiny
Aby zwiększyć ilość hemoglobiny, lekarz zleca zażywanie witaminy C, B9 i B12, których dawkowanie i czas trwania zależy od stopnia ich niedoboru. Ilość witamin w organizmie można zwiększyć poprzez zdrową dietę: należy jeść owoce cytrusowe, mięso, owoce morza, zielony groszek, fasolę i szparagi.
