Badanie moczu przeprowadza się u osób cierpiących na choroby układu hormonalnego (cukrzyca, zespół Cushinga) i choroby wątroby (zapalenie wątroby, marskość wątroby).
Co wykrywa badanie moczu?
Badanie ogólne moczu zalicza się do rutynowych badań kontrolnych. Obowiązkowo wykonuje się je w czasie ciąży w celu oceny pracy nerek oraz przed planowanym zabiegiem chirurgicznym, aby wykluczyć infekcje bakteryjne układu moczowego. Wykonanie badania moczu jest konieczne jeśli występuje ból w okolicy nerek oraz częste, bolesne oddawanie moczu. Badanie moczu pozwala również ocenić skuteczność leczenia i monitorować wpływ leków na czynność nerek.
Badanie moczu może wykazać obecność lub brak infekcji dróg moczowych i chorób nerek: odmiedniczkowego zapalenia nerek (zapalenie miąższu nerek i kanalików nerkowych), kłębuszkowego zapalenia nerek i kamicy nerkowej. Badanie stężenia acetonu w moczu pozwala stwierdzić obecność ciał ketonowych, które występują przy cukrzycy lub silnym zatruciu organizmu.
Badanie ogólne moczu
Badanie ogólne moczu to laboratoryjna metoda diagnostyczna stosowana do oceny stanu i czynności nerek oraz dróg moczowych. W badaniu określana jest liczba leukocytów (białych krwinek, które pełnią funkcję ochronną), erytrocytów (czerwonych krwinek, które transportują tlen) i cylindrów (struktur białkowych) w jednym mililitrze moczu. Wskazania do badania ogólnego moczu:
- choroby układu moczowego (odmiedniczkowe zapalenie nerek, kłębuszkowe zapalenie nerek, zapalenie pęcherza moczowego);
- ocena stanu nerek w przypadku chorób ogólnoustrojowych (nadciśnienie tętnicze, cukrzyca);
- monitorowanie skuteczności leczenia chorób nerek i dróg moczowych;
- monitorowanie działania leków nefrotoksycznych, ponieważ mogą one upośledzać czynność nerek;
- objawy chorób układu moczowego (krew lub śluz w moczu, bolesne, częste lub rzadkie oddawanie moczu, obrzęk twarzy).
Na badanie ogólne moczu składa się ocena cech organoleptycznych (barwy, przejrzystości), fizykochemicznych (ciężaru właściwego, odczynu) i biochemicznych (obecności glukozy, białka, ciał ketonowych, azotynów).
Przygotowanie do badania moczu:
- Należy wcześniej poinformować lekarza o przyjmowanych lekach przeciwbakteryjnych lub moczopędnych — w razie potrzeby zmieni on dawkę lub zaleci zaprzestanie stosowania leku przez pewien czas.
- Na dobę przed badaniem nie zaleca się spożywać alkoholu, ani ostrych i słonych pokarmów, ponieważ mogą one wpłynąć na odczyn moczu.
- By prawidłowo pobrać próbkę moczu, należy oczyścić zewnętrzne narządy płciowe: umyć pod ciepłą bieżącą wodą bez użycia mydła lub żelu pod prysznic. Do badania należy pobrać poranny mocz ze środkowego strumienia. Pobrany biomateriał należy dostarczyć do laboratorium w ciągu jednej-dwóch godzin.
Do badania można również użyć specjalnych testów paskowych, które umieszcza się w moczu na kilka sekund, po czym lekarz ocenia charakter zmiany ich koloru: kolor na pasku testowym porównuje się z tabelą kolorów na etykiecie opakowania.
Próba Zimnickiego
Próba Zimnickiego to laboratoryjna metoda diagnostyczna stosowana w celu oceny zdolności nerek do zagęszczania i rozcieńczania moczu. Badanie pozwala również określić objętość diurezy (ilości wydalanego moczu) dobowej, dziennej i nocnej.
Sposób pobrania moczu do próby Zimnickiego: pierwszą porcję moczu porannego oddaje się do toalety, a następnie co trzy godziny mocz zbiera się do oddzielnych pojemników. W ciągu dnia otrzymuje się łącznie osiem pojemników z moczem. Zebrany mocz należy przechowywać w lodówce i dostarczyć do laboratorium po pobraniu ostatniej próbki.
Badanie moczu: normy i interpretacja wyników
Przy interpretacji wyników badania moczu urolog bierze pod uwagę wiek i płeć pacjenta, a także historię choroby i wyniki badania fizykalnego. W przypadku występowania zmian patologicznych może być konieczne wykonanie dodatkowych badań (na przykład USG układu moczowego), konsultacja z ginekologiem lub endokrynologiem.
| Badanie ogólne moczu | |
| Parametry | Wartości referencyjne |
| Barwa | Słomiano-żółty |
| Przejrzystość | Przejrzysty |
| Ciężar właściwy | 1,01-1,025 g/cm3 |
| Odczyn (рН) | Lekko kwaśny lub neutralny (4,5-8,0) |
| Białko | Do 30 mg/dl |
| Glukoza | Nieobecna |
| Ketony | Nieobecne |
| Azotyny | Nieobecne |
| Bakterie | Nieobecne |
Dla Twojej wygody udostępniamy naszą tabelę w formie ilustracji. W razie potrzeby możesz ją zapisać lub udostępnić znajomym.
Tabela norm badania moczu
Zgodnie z normą w moczu może znajdować się do pięciu komórek leukocytów i do trzech komórek erytrocytów w polu widzenia mikroskopu, a ich liczba wzrasta w przypadku odmiedniczkowego lub kłębuszkowego zapalenia nerek. Na pH moczu ma wpływ dieta: jeśli spożywa się głównie pokarmy mięsne, to odczyn moczu jest kwaśny, jeśli przeważają pokarmy roślinne – odczyn jest zasadowy.
Interpretacja wyników badania moczu 
Wzrost ciężaru właściwego moczu może wskazywać na kłębuszkowe zapalenie nerek, a jego obniżenie – na moczówkę prostą (niedobór hormonu wazopresyny) i niewydolność nerek. Obecność azotynów i bakterii w moczu świadczy o chorobach zakaźnych układu moczowo-płciowego (zapalenie cewki moczowej, zapalenie pęcherza moczowego, odmiedniczkowe zapalenie nerek).
Dobowa zbiórka moczu
Dobowa zbiórka moczu jest konieczna, by móc określić poziom glukozy w moczu przy cukrzycy. Badanie pozwala również ocenić stężenie białka w moczu i monitorować czynność nerek podczas przyjmowania leków nefrotoksycznych. Zasady przeprowadzenia dobowej zbiórki moczu:
- rano po przebudzeniu należy opróżnić pęcherz bez zbierania moczu (należy oddać mocz jak zwykle, do toalety);
- następnie przez 24 godziny trzeba zbierać każdą kolejną porcję moczu do jednego, sterylnego pojemnika.
W czasie dobowej zbiórki moczu nie wolno przyjmować leków moczopędnych, ponieważ zaburzają one pH moczu. Ilość spożywanych płynów powinna być taka sama jak zwykle.
Badanie bakteriologiczne moczu (posiew moczu)
W przypadku podejrzenia chorób zakaźnych zaleca się wykonanie kompleksowych badań obejmujących badanie krwi i posiew bakteriologiczny moczu. Badanie bakteriologiczne przeprowadza się przed rozpoczęciem antybiotykoterapii, aby zidentyfikować patogeny. Należy je powtórzyć dwa-trzy tygodnie po zakończeniu przyjmowania antybiotyków, aby ocenić skuteczność leczenia.
Do badania należy pobrać próbkę porannego moczu ze środkowego strumienia. Przed zbiórką moczu konieczne jest oczyszczenie zewnętrznych narządów płciowych. Mocz należy dostarczyć do laboratorium w ciągu dwóch godzin, bo jeżeli pozostanie w pojemniku przez dłuższy czas, wyniki posiewu mogą być niemiarodajne.
